محدوده یا دامنه نوسان روزانه قیمت در بورس به چه معناست؟

نوسان قیمت در بازار های مالی عامل اصلی سود و زیان معامله گران می باشد لذا محدودیت نوسان قیمت یکی از مهم‌ترین قوانینی است که در بازارهای مالی از آن به عنوان عامل کنترل کننده در برابر نوسان های شدید به منظور کاهش نوسان بازار، دستکاری در قیمت ها و همچنین زیان سرمایه گذاران در اثر تصمیمات هیجانی استفاده می شود.

 محدوده مجاز نوسان قیمت در طول یک روز معاملاتی، همان سقف و کف قیمتی می‌باشد که معامله گران مجاز به معامله در این محدوده هستند. یا به‌عبارتی قیمت، در یک روز معاملاتی تنها در این محدوده قیمتی مجاز به حرکت و نوسان می‌باشد. این موضوع دربین فعالین بازارهای مالی به‌عنوان یکی از مسائل بحث برانگیز فی ما بین موافقین و مخالفین این طرح مطرح می‌باشد اما با این وجود در اغلب کشورها در طول زمان، دامنه نوسان قیمت سهام به مرور افزایش پیدا کرده است. 

دامنه نوسان قیمت در بازار های بورس کشورهای مختلف

در بازار بورس کشورهای زیادی همچون تایوان، تایلند، اسپانیا، مالزی، استرالیا، ترکیه، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، کره و ایران قانون گذاران به منظور کاهش ریسک سرمایه گذاری و همچنین کنترل زیان سرمایه‌گذاران در اثر تصمیمات هیجانی، اقدام به وضع دامنه مجاز نوسان کردند. لازم به ذکر است وضع این قانون به بازار بورس ختم می‌شود و در بسیاری از بازارهای دیگر نیز این قانون اعمال می‌شود.

البته در کشورهای توسعه یافته به جای استفاده از محدودیت دامنه نوسان، از توقف معاملات استفاده می‌شود. علاوه بر آمریکا بورس سهام در کشورهای کانادا، هنگ‌کنگ، آلمان، ایتالیا، انگلیس و… نیز توقف معاملات را نسبت به حد نوسان ترجیح می دهند. در بخش زیر به دامنه نوسان بورس برخی ازکشور ها اشاره خواهیم نمود:

نام بورس	دامنه نوسان	توضیحات
مادرید	6 الی 50 درصد	برای هر سهم بر اساس نوسان تاریخی دامنه مجزایی تعیین می‌شود.
عربستان	10 درصد	منتهی در سه روز ابتدایی عرضه اولیه دامنه نوسان 30 درصدی می‌باشد.
نیویورک	ندارد	در این بورس با توجه به قیمت سهم دامنه تعیین میشود برای سهام با قیمت بیش از ۳ دلار دامنه ۵ درصد، بین ۷۵ سنت تا ۳ دلار ۲۰ درصد و کمتر از ۷۵ سنت دامنه برابر با حداقل ۷۵ درصد یا ۱۵ سنت در نظر گرفته می‌شود
استانبول	10 الی 20 درصد	در هر یک از سه تابلوی معاملاتی این بورس یک دامنه ثابت در نظر گرفته شده است. دامنه انتخاب شده ۱۰، ۱۵ و ۲۰ درصد است.
قطر	10 درصد	سفارش هایی که بیرون دامنه بادنده وارد شوند به صورت خودکار حذف میشوند.
مالزی	15- تا 30+ رصد	بورس مالزی در بازار اصلی خود، قبل از کرونا از دامنه متقارن ایستای ۳۰ درصدی و پویای 4 درصدی استفاده می کرد. البته سهم هایی که قیمت کمتر از ۱ رینگ دارند، دارای دامنه ایستای ۳۰ سنت و ۱۵- و دامنه پویای ۸ و ۵- سنت هستند
هنگ کنگ	10 الی 20 درصد	این بورس از دامنه ۱۰، ۱۵ و ۲۰ درصدی برای تابلوهای مختلف خود استفاده می کند. این بورس دارای یک روش خاص برای کنترل نوسانات بازار با عنوان دوره ثبات بخشی است. در صورتی که بفار تی بخواهد بیرون دامنه معامله شود، سفارش حذف شده و این دوره فعال می شود پس از این دوره امکان به روزرسای دامنه وجود دارد
ژاپن	دارد	بر اساس قیمت سهم دامنه ابتا و پویای متفاوتی برای هر سهم بر حسب ین تعریف می شود. یعنی دامنه ایستا و پویا بر اساس قیمت هر سهم به صورت واحدی از ین است و همانند بیشتر بورس های دنیا دامنه به صورت درصدی تعریف نمیشود.

دامنه نوسان در بورس و فرابورس

همانند سایر کشورها دامنه نوسان در بازار بورس ایران نیز جزو یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات می‌باشد که موافقین و مخالفینی نیز دارد.  لذا همین موضوع باعث شده تا بطور متوسط هر دامنه نوسان تنها حدود 3 الی 4 سال عمر داشته و پس از این مدت دامنه نوسان بازار بورس تهران تغییر پیدا کند.  لذا با توجه به داده های در دسترس به صورت خلاصه نگاهی به تاریخچه دامنه نوسان سهام در بورس تهران می‌اندازیم؛ 

 از فروردین ۱۳۷۸ تا فروردین ۱۳۸۰:

دامنه نوسان در این بازه زمانی به صورت قضاوتی توسط سازمان بورس کنترل می‌شد یعنی هر سهم با توجه به شرایط خود دامنه نوسان خاص خود را داشت. به عبارتی یک بازار سرمایه با سهم هایی که دامنه نوسان متفاوت دارند!

 از فروردین  ۱۳۸۰ تا خرداد ۱۳۸۲:(۲ سال و ۲ ماه)

 این نقص پس از دوسال توسط سازمان بورس برطرف شده و اکنون تمام نمادها با توجه به p/e خود، دامنه نوسان متقارن یک تا پنج درصد دارد را شامل خواهند شد.

  از خرداد ۱۳۸۲ تا بهمن ۱۳۸۴:( ۲ سال و ۸ ماه)

 دامنه متقارن با توجه به نسبت p/e نیز دوام چندانی نداشت و پس از حدود دو سال دامنه نوسان کلیه نمادها به متقارن ۵ % تغییر پیدا کرد.

 از بهمن ۱۳۸۴ تا اردیبهشت ۱۳۸۷:(۲ سال و ۳ ماه)

 پس از قریب به سه سال مجدد دامنه نوسان از متقارن ۵ % به متقارن ۲ % کاهش یافت.

از اردیبهشت ۱۳۸۷ تا آبان ۱۳۸۸:(۱ سال و ۶ ماه)

دامنه نوسان با افزایش یک درصدی به متقارن ۳ % تغییر پیدا کرد. یعنی هر سهم مجاز به تغییر قیمت در طول روز معاملاتی از منفی ۳% تا مثبت ۳ % می باشد.

 از آبان ۱۳۸۸ تا تیر ۱۳۸۹:(۸ ماه)

مجدد دامنه نوسان 5/0% افزایش پیدا کرد و هر سهم مجاز به تغییر قیمت از منفی سه و نیم درصد تا مثبت سه و نیم درصد بوده است.

از تیر ۱۳۸۹ تا خرداد ۱۳۹۴:( ۳ سال و ۱۱ ماه)

 پس از کش و قوس های زیاد در تغییر دامنه نوسان بازار، بالاخره به مدت حدود ۴ سال دامنه نوسان بازار بورس حدود ۴ % تعیین شده بود.

 از خرداد ۱۳۹۴ تا بهمن ۱۳۹۹:( ۵ سال و ۸ ماه)

 پس از حدود چهار سال نیز دامنه نوسان مجدد با ۱% افزایش به متقارن ۵ % افزایش پیدا کرد یعنی هر سهم در طول یک روز معاملاتی مجاز به تغییر از منفی پنج تا مثبت پنج درصد بوده است.

 از بهمن ۱۳۹۹ تا اسفند ۱۳۹۹: (  ۱ ماه)

 پس از ریزش تاریخی سال ۹۹ سازمان بورس تصمیم بر کاهش دامنه نوسان گرفت تا از ریزش بیشتر سهم ها جلوگیری کند به طوری که دامنه نوسان متقارن ۵ % را تبدیل به دامنه نوسان نامتقارن منفی ۲ تا مثبت ۶ % کرد.

 از فروردین ۱۴۰۰ تا شهریور ۱۴۰۱(۱ سال و ۶ ماه)

 در این بازه زمانی پس از کاهش فشارها مجدد پس از یک ماه دامنه نوسان نامتقارن منفی  ۲ تا مثبت ۶ به دامنه نوسان متقارن ۵ %  و پس از اندکی با  ۱% افزایش به دامنه نوسان متقارن ۶ % تغییر پیدا کرد

 از شهریور سال ۱۴۰۱ تا اکنون:

طبق اطلاعیه ای که در تاریخ دوم شهریور ماه سال ۱۴۰۱ توسط سازمان بورس منتشر شد، دامنه نوسان کلیه نماد های مندرج در بازار اول بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران از متقارن ۶ % به ۷ % افزایش پیدا کرد یعنی هر سهم مجاز به  تغییر قیمت از منفی ۷ % تا مثبت ۸ % است.

 مواردی که دامنه نوسان شامل آن نمی شود

1. پس از بازگشایی سهم پس از مجمع عمومی عادی سالیانه به‌منظور تصویب صورت‌های مالی یا تقسیم سود
2. پس از بازگشایی سهم پس از مجمع عمومی فوق‌العاده یا جلسه هیات مدیره در خصوص تغییر سرمایه
3. در مورد اوراق بهاداری که دارای بازارگردان هستند، دامنه نوسان روزانه قيمت طبق مقررات بازارگردانی است.